توفیق تلاوت قرآن / شرح دعای روز بیستم 

---

در دعای روز بیستم ماه رمضان می‌خوانیم: خدایا در این روز برای من درهای بهشت را بگشای و درهای آتش دوزخ را ببند و مرا توفیق تلاوت قرآن عطا فرما ای فرود آورنده وقار و سکینه بر دل‌های اهل ایمان!

---

 

اللهم افتح لی فیه ابواب الجنان                        خدایا در این روز برای من درهای بهشت را بگشای

و اغلق عنی فیه ابواب النیران                          و درهای آتش دوزخ را ببند

 و وفقنی فیه لتلاوه القرآن                                و مرا توفیق تلاوت قرآن عطا فرما

یا منزل السکینه فی قلوب المومنین                 ای فرود آورنده وقار و سکینه بر دل‌های اهل ایمان

دعا با صدای امیر رضا عرب

شرح دعا 

 

منظور از ”اللهم افتح لی فیه ابواب الجنان”‌ چیست؟ 

در اینجا منظور از اینکه می‌گوییم خدایا درهای بهشت را بر روی من بگشای این است که خداوند ما را از گناهانی که در طول عمر خویش انجام داده‌ایم پاک سازد و حسنات و کارهای نیک ما را افزون سازد چرا که تا انسان گنه‌کار باشد و از خیرات و حسنات به دور باشد، بهشت بر او حرام خواهد بود و تنها هنگامی درب‌های بهشت روی او گشوده می‌گردد که هیچ گناهی بر او نباشد و اینکه می‌گوییم درهای بهشت را بر روی ما بگشای به این خاطر است که خداوند به ما عنایت فرماید تا طوری در دنیا زندگی کنیم که بتوانیم در آخرت از هر دری که خواستیم وارد بهشت شویم...

”‌خانه‌های خود را به تلاوت قرآن روشن کنید و آن‌ها را گورستان نکنید چنانچه یهود و نصارا کردند، در کلیساها و عبادتگاه‌های خود نماز کنند ولی خانه‌های خویش ار معطل گذارده‌اند (و در آن‌ها عبادتی انجام ندهند) زیرا که هر گاه در خانه بسیار تلاوت قرآن شود خیر و برکتش زیاد گردد”‌‌ و اهل آن به وسعت رسند و آن خانه برای اهل آسمان درخشندگی دارد چنانچه ستارگان آسمان برای اهل زمین می‌درخشند 

 

منظور از ”اغلق عنی فیه ابواب النیران”‌ چیست؟ 

 

برای آنکه بفهمیم منظور از ”اغلق عنی فیه ابواب النیران”‌ ”و در این روز درهای آتش دوزخ را بر من ببند”‌ چه می‌باشد، اشاره می‌نماییم به فرموده خداوند عزوجل در قرآن کریم: ”الم یعلموا انه من یحاد الله و رسولا فان له نارجهنم خالدا فیها”‌( توبه / آیه 64) یعنی آیا نمی‌دانند که هر کس با خداوند و رسولش دشمنی نماید آتش جهنم برای اوست که در آن جاودان خواهد ماند و با توجه به این آیه شریفه در می‌یابیم ما در این روز در اصل با این دعا از خداوند می‌خواهیم ما را جزء کسانی قرار دهد که از دستورات ذات اقدسش و رسول گرامی‌اش پیروی می‌کنیم چرا که پیروی از خداوند و رسولش برابر با رستگاری در دنیا و آخرت و دوری از آتش دوزخ است...

اینکه می‌گوییم درهای بهشت را بر روی ما بگشای به این خاطر است که خداوند به ما عنایت فرماید تا طوری در دنیا زندگی کنیم که بتوانیم در آخرت از هر دری که خواستیم وارد بهشت شویم... 

 

ووفقنی فیه لتلاوه القرآن یا منزل السکینه فی قلوب المومنین  

”توصیه‌ای از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در مورد تلاوت قرآن”‌

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: ”نوروا بیوتکم بتلاوه القرآن اولا تتخذوها قبورا کما فعلت الیهود و النصاری، صلوا فی لکنائس و البیع و عطلوا بیوتهم فان البیت اذا کثر فیه تلاوه القرآن کثر خیره و انسع اهله و اضاء لاهل السماء کما تصنئی نجوم السماء لاهل الدنیا”‌( اصول کافی، جلد 4)

یعنی ”خانه‌های خود را به تلاوت قرآن روشن کنید و آن‌ها را گورستان نکنید چنانچه یهود و نصارا کردند، در کلیساها و عبادتگاه‌های خود نماز کنند ولی خانه‌های خویش ار معطل گذارده‌اند (و در آن‌ها عبادتی انجام ندهند) زیرا که هر گاه در خانه بسیار تلاوت قرآن شود خیر و برکتش زیاد گردد”‌ و اهل آن به وسعت رسند و آن خانه برای اهل آسمان درخشندگی دارد چنانچه ستارگان آسمان برای اهل زمین می‌درخشند و ما نیز می‌دانیم که هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه مبارک رمضان است چنانچه امام باقر علیه‌السلام فرمودند: ”لکل شی ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان”‌ یعنی ”هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ما، ماه مبارک رمضان است”‌ پس با این حال ما نیز از خداوند در این روز می‌خواهیم که به ما توفیق عنایت فرماید تا بتوانیم کلام نورانیش را تلاوت کرده و به آن جامه عمل بپوشانیم.  

نماز شب بیست و یکم ماه رمضان

هشت رکعت به هر سوره که میسّر شود

گروه دین تبیان

---

منبع :

سایت مفاد

شرح دعای روز نوزدهم ماه رمضان

---

یکی از برکاتی که در این روز می‌توان از آن بهره‌مند شد، توبه به درگاه خداوند است آن هم توبه نصوح که دیگر بازگشت به گناه وجود نداشته باشد. چرا که خداوند توبه کنندگان را دوست دارد : ”‌إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ ”‌‌(بقره ،222) یعنی ”‌خداوند توبه کنندگان و پاکان را دوست دارد”‌‌ و توبه آنان را در صورت اصرار نورزیدن بر گناه می‌آمرزد...

---

اللَّهُمَّ وَفِّرْ فِیهِ حَظِّی مِنْ بَرَکَاتِهِ                            ای خدا در این روز بهره مرا از برکاتش وافر گردان

وَ سَهِّلْ سَبِیلِی إِلَی خَیْرَاتِهِ                                  و به سوی خیراتش، مسیرم را سهل و آسان ساز 

وَ لاَ تَحْرِمْنِی قَبُولَ حَسَنَاتِهِ                                   و از حسنات مقبول آن، مرا محروم مساز،

یَا هَادِیاً إِلَی الْحَقِّ الْمُبِین                                     ای راهنمای به سوی دین حق آشکار .

دعا با صدای امیر رضا عرب

یکی از برکاتی که در این روز می‌توان از آن بهره‌مند شد، توبه به درگاه خداوند است آن هم توبه نصوح که دیگر بازگشت به گناه وجود نداشته باشد. چرا که خداوند توبه کنندگان را دوست دارد

اللَّهُمَّ وَفِّرْ فِیهِ حَظِّی مِنْ بَرَکَاتِهِ

« وفّر » به معنی « زیاد کن » خدایا روزی من کن تا از برکات ماه مبارک رمضان حظ و بهره فراوان ببرم، و برکات ماه رمضان همان قرآن خواندن و دعای ابو حمزه خواندن است و گریه کردن بر سختی مرگ و آنچه پس از مرگ در پیش رو داریم.

نمونه‌ای از حظ و بهره‌ای که از برکات این روز می‌تواند باشد :

توبه نمودن و پذیرفته شدن آن

یکی از برکاتی که در این روز می‌توان از آن بهره‌مند شد، توبه به درگاه خداوند است آن هم توبه نصوح که دیگر بازگشت به گناه وجود نداشته باشد. چرا که خداوند توبه کنندگان را دوست دارد : ”إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ ”‌(بقره ،222) یعنی ”خداوند توبه کنندگان و پاکان را دوست دارد”‌ و توبه آنان را در صورت اصرار نورزیدن بر گناه می‌آمرزد...

 یتیم نوازی

امیر مؤمنان حضرت علی علیه‌السلام یکی از اسوه‌های بزرگ در یتیم نوازی و رسیدگی به امور آنان بود چنانچه در حدیثی فرمودند: ”من افضل البر برالایتام" ؛ ”از برترین نیکی‌ها، نیکی به یتیمان است”‌...

خواندن قرآن کفاره گناهان و پوششی از آتش (دوزخ) و ایمنی از عذاب است

خیرات و حسنات

خداوند عزوجل در قرآن خطاب به بندگان خویش می‌فرماید: ”فاستقبوا الخیرات”‌ ؛ ”پس در کارهای خیر (از یکدیگر) سبقت بگیرید”‌ چرا که انسان در لحظه‌ای از عمر خود ممکن است تصمیم کار خیری را بگیرد و در لحظه‌ای دیگر از آن منصرف گردد و یا اینکه عمر او کفاف ندهد تا آن کار خیر را انجام دهد لذا خداوند انسان‌ها را به سبقت گرفتن در کار خیر امر می‌فرماید و ما نیز این را باید در نظر داشته باشیم که ممکن است که ماه رمضان سال آتی از عمر ما نباشد که بتوانیم کار خیری را انجام دهیم، پس امروز که از عمر ماست و هم اکنون در این ماه قرار داریم بهتر است که از این فرصت‌ها استفاده نماییم...

فراموش نکنیم بهره دو نوع است، یکی بهره حرام مثل ربا و ... و یکی هم بهره معنوی مثل ماه رمضان که محل دعا و بهره‌های معنوی می‌باشد

قرائت قرآن

قرائت قرآن یکی از مهم‌ترین اعمال در این روزهای با ارزش و مخصوصاً لیالی قدر می‌باشد چرا که خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: ”شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ”‌(بقره ،185) یعنی ”ماه رمضانی که قرآن در آن ماه نازل گردید”‌ و این آیه نشان دهنده این است که این ماه، ماه برپایی قرآن چه از نظر تلاوت و چه از نظر عمل می‌باشد چنانچه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: ”علیک بقرائه القرآن فان قرائته کفاره للذنوب و ستر فی النار و امان من العذاب" ؛ ”بر تو باد قرائت قرآن زیرا که خواندن قرآن کفاره گناهان و پوششی از آتش (دوزخ) و ایمنی از عذاب است”‌

با رباخواران مبارزه کنید !

«حظ» به معنی بهره می‌باشد، بعضی‌ها در معاملات و قرض دادن‌هایشان بهره حرام می‌گیرند و اهل ربا هستند . 

فراموش نکنیم بهره دو نوع است، یکی بهره حرام مثل ربا و ... و یکی هم بهره معنوی مثل ماه رمضان که محل دعا و بهره‌های معنوی می‌باشد.

اگر با خبر بودی که همسایه‌ات ندارد و کمک نمی‌کردی که کافر بودی ! صرف دعا خواندن انسان را بهشتی نمی‌کند باید زیر بال و پر فقرا را گرفت؛ آن هم نه هر فقیری، بلکه فقیر آبرومند که فقیر هست و اظهار فقر نمی‌کند

وَ سَهِّلْ سَبِیلِی إِلَی خَیْرَاتِهِ

خدایا راه خیرات را برای من آسان کن، یکی از خیرات افطاری دادن هست، اگر تمکن مالی دارید افطاری بدهید، که ثواب زیادی هم دارد .

لذا از خدا بخواهید که راه خیرات را برای ما آسان بکند؛ باید از حال همسایه خود با خبر باشید؛ بعضی‌ها سحری ندارند بخورند با نان خالی روزه می‌گیرند؛ و شما مسئول هستید حتی اگر بی خبر باشید! باید تحقیق کنید و از حال همسایه فقیرتان اطلاع داشته باشید.

مواخذه اصحاب توسط امام معصوم (ع)

در روایت است که شخصی مورد مواخذه امام معصوم (ع) قرار گرفت که چرا تو از حال همسایه فقیرت بی خبری؟

آن شخص گفت: نمی‌دانستم

حضرت فرمودند: مواخذه‌ات می‌کنم که چرا نمی‌دانستی؛ اگر با خبر بودی که همسایه‌ات ندارد و کمک نمی‌کردی که کافر بودی !

صرف دعا خواندن انسان را بهشتی نمی‌کند باید زیر بال و پر فقرا را گرفت؛ آن هم نه هر فقیری، بلکه فقیر آبرومند که فقیر هست و اظهار فقر نمی‌کند.

در جامع السعادت آمده است که شخصی مورد غیبت قرار گرفت و آن شخص برای غیبت کننده هدیه فرستاد و تشکر کرد. باید هر روز بگوییم که خدایا کاری کن که حسناتم مورد قبول تو واقع بشود

کاری نکنیم حسنات اعمال از بین برود

وَ لاَ تَحْرِمْنِی قَبُولَ حَسَنَاتِهِ

خدایا مرا از قبول حسنات محروم نکن، خدایا اگر کار خوبی می‌کنم اهل نماز شب و دعای ابوحمزه و ... هستم حسنات آن اعمالم را به من برسان  و محرومم نکن؛ یعنی کاری نکنم که آن حسناتم از بین برود، مثلاً اگر یک غیبت کنم تمام اعمال چهل روزه من از بین می‌رود (مستدرک الوسائل ج : 7 ص : 322 ) در حدیث آمده است که اگر کسی غیبت کند عبادات چهل روزه او در نامه کسی که مورد غیبت قرار گرفته است نوشته می‌شود (ارشاد القلوب-ترجمه رضایی ج 1  278  ) .

لذا اگر کسی غیبت شما را کرد باید برای او چشم روشنی هم ببرید چون تا چهل روز هر کار خیری که بکند در نامه اعمال شما ثبت می‌شود؛ در جامع السعادت آمده است که شخصی مورد غیبت قرار گرفت و آن شخص برای غیبت کننده هدیه فرستاد و تشکر کرد. باید هر روز بگوییم که خدایا کاری کن که حسناتم مورد قبول تو واقع بشود.

امام صادق علیه‌السلام فرمودند: ”‌من هم بشی من الخیر فلیعجله فان کل شی فیه تاخیر للشیطان فیه نظره”‌‌ ؛ ”‌هر کس قصد انجام کار خیری را دارد پس باید در آن بشتابد زیرا هر کار خیری که پس افتد به راستی شیطان را در آن نظری است”‌‌

یَا هَادِیاً إِلَی الْحَقِّ الْمُبِین

ای خدایی که راهنمایی می‌کنی به سوی حق؛ الان چقدر باید از خدا شکر گذار باشیم که ما را به دین حق هدایت نموده است و همه، شیعیان امیر المومنین علی بن ابیطالب( علیه‌السلام ) هستید. «و الَی الحقِ المُبین » در حقیقت ولایت اهل بیت (ع) هست که خداوند ما را به سوی ولایت اهل بیت هدایت نموده است.  

”‌چون قصد انجام خیری نمودی پس آن را به تأخیر مینداز زیرا همانا که خداوند بلندمرتبه چه بسیار باشد که از بنده‌ای در حال انجام خیری مطلع می‌شود و [به خاطر انجام همان کار خیر] می‌گوید به بزرگی شکوهم سوگند که تو را پس از انجام این کار خیر هرگز عذاب ننمایم”‌‌

در این روز از خداوند می‌خواهیم که خداوند ما را یاری کند تا بتوانیم کار نیکی که با آن مواجه می‌شویم جامه عمل بپوشانیم چرا که اگر خداوند انسان را یاری ننماید هرگز نمی‌تواند به کار خیری دست بزند زیرا شیطان در کمین انسان نشسته است تا او را از کارهای خیر و خداپسندانه باز دارد چنانچه امام صادق علیه‌السلام فرمودند: ”من هم بشی من الخیر فلیعجله فان کل شی فیه تاخیر للشیطان فیه نظره”‌ ؛ ”هر کس قصد انجام کار خیری را دارد پس باید در آن بشتابد زیرا هر کار خیری که پس افتد به راستی شیطان را در آن نظری است”‌

گناه حجابی است که بنده بین خود و خدای خویش ایجاد می‌کند و آن حجاب این‌گونه است که انسان با انجام هر گناه لکه سیاهی بر دلش می‌نشیند و با مرور زمان و انجام گناهان بیشتر آن لکه سیاه افزون می‌گردد تا اینکه انسان با آن دل سیاه خود نمی‌تواند با خدای خویش ارتباط برقرار کند و کسی که از خدای خویش دور گردد هرگز نمی‌تواند کار نیکی را انجام دهد

ارزش کار خیر از زبان امام صادق (ع)

امام صادق علیه‌السلام فرمودند: ”‌اذا همت بشی من الخیر فلاتوخره فان الله عزوجل ربها اطلع علی العبد و هو علی شی من الطاعه فیقول و عزتی و جلالی لا اعذبک بعدها ابدا "؛ ”چون قصد انجام خیری نمودی پس آن را به تأخیر مینداز زیرا همانا که خداوند بلندمرتبه چه بسیار باشد که از بنده‌ای در حال انجام خیری مطلع می‌شود و [به خاطر انجام همان کار خیر] می‌گوید به بزرگی شکوهم سوگند که تو را پس از انجام این کار خیر هرگز عذاب ننمایم”‌

منظور از ولاتحرمنی قبول حسناته چیست؟

انسان به واسطه گناهانی که در طول عمر خویش انجام می‌دهد باعث می‌گردد که از یک سری کارهای نیک که انجام آن‌ها مقبول درگاه خداوند می‌باشد، محروم گردد. زیرا گناه حجابی است که بنده بین خود و خدای خویش ایجاد می‌کند و آن حجاب این‌گونه است که انسان با انجام هر گناه لکه سیاهی بر دلش می‌نشیند و با مرور زمان و انجام گناهان بیشتر آن لکه سیاه افزون می‌گردد تا اینکه انسان با آن دل سیاه خود نمی‌تواند با خدای خویش ارتباط برقرار کند و کسی که از خدای خویش دور گردد هرگز نمی‌تواند کار نیکی را انجام دهد. پس با این وجود ما به درگاه خداوند استغاثه نموده و او را به حق دین حقی که برای ما مقرر فرموده قسم می‌دهیم که ما را از گناهان دور ساخته و به انجام حسنات که مقبول درگاه اوست مشغول سازد. 

نماز شب بیستم ماه رمضان

هشت رکعت به هر سوره که میسّر شود

فرآوری: زهرا اجلال

گروه دین تبیان

---

منابع :

بیانات آیت الله مجتهدی تهرانی

سایت مفاد

شرح دعای روز هجدهم ماه مبارک رمضان

تعجیل در استجابت دعا/ شرح دعای روز هجدهم  

در دعا هر دو دستتان را بلند کنید و هرچه می‌توانید دستان خود را بلند کنید. در این حالت خدا زودتر حاجت می‌دهد.

---

 

 

اللّهمّ نَبّهْنی فیهِ لِبَرَکاتِ أسْحارِهِ                          خدایا آگاهم نما در آن برای برکات سحرهایش

ونوّرْ فیهِ قلبی بِضِیاءِ أنْوارِهِ                                   و روشن کن در آن دلم را به پرتو انوارش

وخُذْ بِکُلّ أعْضائی الی اتّباعِ آثارِهِ                         و بکار به همه اعضایم به پیروی آثارش

بِنورِکَ یا مُنَوّرَ قُلوبِ العارفین                                 به نور خودت ای روشنی بخش دل‌های حق شناسان

دعا با صدای امیر رضا عرب

یکی از دعاهایمان باید این باشد که خدایا هنگام مردن لال نمیریم، شهادتین را به زبان بیاوریم و دعای عدیله بخوانیم 

شرح فرازهای دعا  

«اللّهمّ نَبّهْنی فیهِ لِبَرَکاتِ أسْحارِهِ»

خدایا متوجه کن من را تا از برکات سحر ماه رمضان استفاده کنم. مردم از برکات سحر غالباً استفاده نمی‌کنند. در طول سال از سحر باید استفاده کرد به خصوص در ایام ماه رمضان. حافظ می‌گوید :

آن گنج خداداد که خدا داد به حافظ                       از ورد شب و روز و دعای سحری بود

سحرهای ماه مبارک رمضان از ارزش والا و ویژه‌ای برخوردار است به طوری که اعمال بسیاری در هنگام سحرهای این ماه تاکید شده است، مثل (دعای ابوحمزه ثمالی، دعای سحر، قرائت قرآن، خوردن سحری و...) که از خداوند می‌خواهیم که ما را در سحرهای این ماه از خواب غفلت بیدار سازد تا بتوانیم از فیوضات و برکات آن بهره‌مند گردیم

یکی از دعاهایمان  باید این باشد که خدایا هنگام مردن لال نمیریم، شهادتین را به زبان بیاوریم و دعای عدیله بخوانیم.

ارزش اسحار ماه مبارک رمضان”‌ 

سحرهای ماه مبارک رمضان از ارزش والا و ویژه‌ای برخوردار است به طوری که اعمال بسیاری در هنگام سحرهای این ماه تاکید شده است، مثل (دعای ابوحمزه ثمالی، دعای سحر، قرائت قرآن، خوردن سحری و...) که از خداوند می‌خواهیم که ما را در سحرهای این ماه از خواب غفلت بیدار سازد تا بتوانیم از فیوضات و برکات آن بهره‌مند گردیم.

از برکات سحر استفاده کنیم و حتی اگر به دلایل شرعی روزه هم نمی‌گیریم هنگام سحر بیدار شویم و دعا کنیم و از برکات سحر بهره ببریم

حال شاید در اینجا این سوال پیش آید که چرا از خداوند، این درخواست را می‌نماییم؟ که در جواب باید گفته شود که این درخواست ارزشمند از خداوند عزوجل برای این است که انسان در تمام ماه‌هایی که بر او می‌گذرد از عبادت و اطاعت الهی در وقت سحرها محروم گردیده و به قولی از فیوضاتی که در سحرها می‌تواند کسب کند، غافل است که همین باعث گردیده که از خداوند بخواهیم که ما را یاری دهد تا از خواب غفلت بیدار گشته و بتوانیم از سحرهای این ماه پربرکت کمال استفاده را نماییم، تا شاید سحرهای این ماه باب فیضی شود برای ماه‌های دیگر سال، چرا که سحرها نسبت به دیگر اوقات از شبانه روز دارای فضیلت و برتری خاصی می‌باشند، به طوری که در آن هنگام که اکثر انسان‌ها در خواب غفلت خود فرو رفته‌اند، عده قلیلی به عبادت و اطاعت خداوند می‌پردازند که ما نیز از خداوند در این روز خواستاریم که ما را از خواب غفلت بیدار ساخته و مشمول این آیه شریفه قرار دهد: ”وَالصَّادِقِینَ وَالْقَانِتِینَ وَالْمُنفِقِینَ وَالْمُسْتَغْفِرِینَ بِالأَسْحَارِ ”‌(آل عمران ، 17) یعنی ”(تقوا پیشه گان) صابران و راست‌گویان و فرمان برداران و انفاق کنندگان و استغفار کنندگان در سحرگاهانند”‌ تا بتوانیم به درجات عالی معنوی دست یابیم...

از برکات سحر استفاده کنیم و حتی اگر به دلایل شرعی روزه هم نمی‌گیریم هنگام سحر بیدار شویم و دعا کنیم و از برکات سحر بهره ببریم .

قلب‌های ما زنگ زده و چشم و گوش ما آلوده شده است؛ دیگر مانند گذشته با شور عبادت نمی‌کنیم. در ماه رمضان از خدا بخواهیم تا قلبمان را نورانی کند 

«ونوّرْ فیهِ قلبی بِضِیاءِ أنْوارِهِ» 

 

منظور از نور فیه قلبی بضیاء انواره چیست؟”‌

در این روز قلبم را به انوار سحر نورانی کن”‌ همان نور هدایت است که بر قلب انسان تابیده می‌شود و او را از ظلمت‌های جهل و نادانی و دوری از خداوند نجات می‌بخشد و به قول خداوند (عزوجل:) ”اللّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُواْ یُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّوُرِ ”‌(بقره ،257) یعنی ”خداوند ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند که خارج می‌کند ایشان را از تاریکی‌های جهالت (و وارد می‌کند) به سوی نور و هدایت”‌ که این نور همان هدایتی است که انسان را به مسیر سعادت می‌کشاند...

قلب‌های ما زنگ زده و چشم و گوش ما آلوده شده است؛ دیگر مانند گذشته با شور عبادت نمی‌کنیم. در ماه رمضان از خدا بخواهیم تا قلبمان را نورانی کند.

«وخُذْ بِکُلّ أعْضائی الی اتّباعِ آثارِهِ»  

 ”توکل بر ذات اقدس الهی”‌

در این قسمت از دعا از خداوند می‌خواهیم که تمام اعضا و جوارح ما را مسخر فرماید تا اینکه به انجام اعمال این روز مشغول گردیده و از آثار و برکات آن بهره‌مند گردیم، حال می‌خواهیم بدانیم که منظور از ”اعضای مرا مسخر گردان”‌ چیست؟

خدایا کاری کن تا تمام اعضای من از آثار تو پیروی کند. در دعا هر دو دستتان را بلند کنید و هرچه می‌توانید دستان خود را بلند کنید. در این حالت خدا زودتر حاجت می‌دهد

در اینجا منظور از ”اعضای مرا مسخر گردان”‌ به نوعی همان توکل بر ذات اقدس پروردگار است تا اینکه ما را به حسن و نیکوترین ثواب‌ها در این روز موفق بدارد چرا که خداوند متعال عالم به تمام امور است و از هر چیز نهان و آشکار باخبر است ”

یَعْلَمُ سِرَّکُمْ وَجَهرَکُمْ ”‌(انعام ،3) یعنی ”می‌داند (اعمال) نهان و آشکارتان را”‌ و او می‌داند که چگونه بندگان خویش را راهنمایی نموده و آن‌ها را به نور هدایت منور و نورانی گرداند ؛ چنانچه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمودند: ”ما منکم احد الا و له الشیطان، قالوا ”ولا انت یا رسول الله؟ قال و لا انا الا ان الله عزوجل اعاننی علیه فاسلم”‌ ؛ ”ابلیس برای هر انسانی شیطانی را گمارده است تا او را بفریبد و یکی از آنان را بر من گمارده است اما خداوند مرا یاری نموده پس از او در امان هستم”‌ که ما نیز در این روز از خداوند به حق نور و جمالش خواستاریم که ما را از شر شیاطین جنی و انسی نجات داده و از آثار و برکات این روز بهره‌مند سازد.

خدایا کاری کن تا تمام اعضای من از آثار تو پیروی کند. در دعا هر دو دستتان را بلند کنید و هرچه می‌توانید دستان خود را بلند کنید. در این حالت خدا زودتر حاجت می‌دهد.  

نماز شب نوزدهم ماه رمضان 

پنجاه رکعت با حمد و پنجاه مرتبه اِذا زُلْزِلَتْ و گویا مراد آن باشد که در هر رکعت یک مرتبه بخواند زیرا که مشکلست در یک شب دو هزار و پانصد مرتبه اِذا زُلْزِلَتْ خواندن

سایت مفاد

فرآوری : زهرا اجلال

گروه دین تبیان

---

منابع :

بیانات آیت الله مجتهدی تهرانی

---

شرح دعای روز هفدهم ماه رمضان 

---

خودتان دعا را بخوانید نه اینکه از رادیو گوش بدهید. دعا بخوانید و از خدا بخواهید که شما را به بلاهایی مانند سیل و زلزله عذاب ندهد.

---

 

 

اللّهم اهدنی فیه لصالح الاعمال                        ای خدا! مرا در این روز به اعمال صالحه راهنمایی کن

و اقض لی فیه الحوائج و الامال                        حاجت‌ها و آرزوهایم را برآورده ساز

یا من لا یحتاج الی التّفسیر و السّؤال               ای کسی که نیازمند شرح و سوال بندگان نیستی،

یا عالماً بما فی صدور العالمین                           ای خدایی که ناگفته به حاجات و به اسرار خلق آگاهی

صلّ علی محمدٍ و آل الطّاهرین                           بر محمد و آل اطهار او درود فرست

دعا با صدای امیر رضا عرب

شرح فرازهای دعا  

«اللّهم اهدنی فیه لصالح الاعمال»

خدایا من را راهنمایی کن تا اعمال صالح انجام دهم.

انسان، صاحب اختیار است می‌تواند رفتار خوب داشته باشد و «صالح» شود یا به عکس طالح باشد و جز «شر» از او صادر نشود.

آنچه در عمل اسلامی، ارزش آفرین است، زمینه‌های عمل، انگیزه‌ها و نیت آن است نه منافع آن. آن‌چه امروزه رفتار برخی انسان‌ها را از عمل صالح دور می‌کند بی‌توجهی به همین نکته ارزشمند است

از خدای خود می‌خواهیم راهنمای ما برای رسیدن به اعمال شایسته باشد راه‌یابی به عرصه «اعمال صالح» توفیق بزرگی است. صالحات ، همان کارهای خوب و شایسته است اعمالی که فرد و اجتماع را برای رسیدن به سعادت» ـ که حد اعلا و هدف اصلی آدمی در زندگی است ـ آماده و نزدیک کند.

اعمال صالح نشان‌ها و ویژگی‌های خاص دارد: از ایمان جدا نیست (یعنی فقط مؤمن عمل صالح می‌تواند انجام دهد)، از روی شعور و ادراک است، به قصد قرب الهی انجام می‌گیرد (یعنی خالصانه است)، لغو و بیهوده نیست و نتیجه‌بخش است، به موقع و شایسته است و در خدمت اجتماع است و دور از خودمحوری و خودخواهی.

آنچه در عمل اسلامی، ارزش آفرین است، زمینه‌های عمل، انگیزه‌ها و نیت آن است نه منافع آن. آن‌چه امروزه رفتار برخی انسان‌ها را از عمل صالح دور می‌کند بی‌توجهی به همین نکته ارزشمند است. از خدا می‌خواهیم ضمیر ما را آگاه و پاک قرار دهد و نیت‌های ما را با عمل خداپسندانه، در خدمت به خلق و در راستای رضا و قرب خویش همراه کند.

اگر امید داری که کسی دیگری دعایت را استجابت می‌کند، دعایت مستجاب نمی‌شود

برخی در این ماه وقت سحر بلند نمی‌شوند و نماز صبح خود را اول وقت نمی‌خوانند. باید سحر بلند شوید و دعا بخوانید.

خودتان دعا را بخوانید نه اینکه از رادیو گوش بدهید. دعای افتتاح، دعای ابوحمزه ثمالی را بخوانید و از خدا بخواهید که شما را با بلاهایی مانند سیل و زلزله عذاب ندهد.

توسل هم پیدا کنید مخصوصاً به «نرجس خاتون» که مادر ولی وقت (عج) است. وقتی به پسرش بگوید که کسی به من متوسل شده، پسر مجبور است به حرف مادرش گوش دهد. البته توسل به همه خوب است اما آن‌ها مقداری طول می‌کشد 

«واقض لی فیه الحوائج و الامال»  

خدایا احتیاجات و آرزوهای من را برآورده کن. هرچه احتیاجات و آرزوهای شرعی دارم را برآورده کن.

اگر امید داری که کسی دیگری دعایت را استجابت می‌کند، دعایت مستجاب نمی‌شود. اگر می‌خواهی که دعایت مستجاب شود؛ ببین در دلت اگر به هیچ کس امید نداری، خدا را صدا بزنی، خدا حاجتت را می‌دهد. توسل هم پیدا کنید مخصوصاً به «نرجس خاتون» که مادر ولی وقت (عج) است. وقتی به پسرش بگوید که کسی به من متوسل شده، پسر مجبور است به حرف مادرش گوش دهد. البته توسل به همه خوب است اما آن‌ها مقداری طول می‌کشد.  

«یا من لا یحتاج الی التّفسیر و السّؤال» 

ای خدایی که احتیاج نداری من شرح بدهم. خدا خودش همه چیز را می‌داند و احتیاجی ندارد که ما تفسیر کنیم. نه تنها خدا به تفسیر و سؤال احتیاج ندارد، بلکه ائمه ما هم به آن احتیاج ندارند و از احوال ما باخبرند.

«یا عالماً بما فی صدور العالمین»  

ای خدایی که ناگفته به حاجات و به اسرار خلق آگاهی . حالا چرا خدا احتیاج ندارد به سؤال و تفسیر؟ برای اینکه عالم است و به هر چیزی که در دل مردم عالم است، خدا آگاه است؛ اما باید با خدا باشیم تا کار ما را درست کند.

نماز شب هجدهم ماه رمضان

چهار رکعت در هر رکعت حمد و بیست و پنج مرتبه اِنّا اَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ

فرآوری : زهرا اجلال

گروه دین تبیان

---

منابع :

بیانات آیت الله مجتهدی تهرانی

سایت مفاد

شرح دعای روز شانزدهم ماه رمضان 

اللهمّ وَفّقْنی فیهِ لِموافَقَةِ الأبْرارِ                            خدایا توفیقم ده در آن به سازش کردن نیکان

وجَنّبْنی فیهِ مُرافَقَةِ الأشْرارِ                                  و دورم دار در آن از رفاقت بدان

وأوِنی فیهِ بِرَحْمَتِکَ الی دارِ القَرارِ                          و جایم ده در آن با مهرت به سوی خانه آرامش

بالهِیّتَکِ یا إلَهَ العالَمین                                          به خدایی خودت ای معبـود جهانیان

دعا با صدای امیر رضا عرب

شرح دعا 

اللهمّ وَفّقْنی فیهِ لِموافَقَةِ الأبْرارِ 

”ابرار و نیکوکاران در قرآن”‌

خداوند (عزوجل) در قرآن کریم در مورد ابرار و نیکوکاران پانزده صفت به کار برده است که به آن اشاره می‌نماییم:  

1- ایمان به خداوند یگانه 2- ایمان به روز قیامت 3- ایمان به فرشتگان 4- ایمان به قرآن 5- ایمان به پیامبران 6- نیت خالص برای رضای خداوند 7- بخشیدن بخشی از اموال به خویشان 8- کمک به یتیمان 9- کمک به فقیران 10- کمک به رهگذران 11- آزاد نمودن بنده 12- اقامه و برپاداری نماز 13- زکات به مستحقان دادن 14- وفای به عهد 15- صبر در برابر شدائد و سختی‌ها 

این شیطان است که به شما دستور بدکاری و زشتی می‌دهد و طوری عمل می‌نماید که سخنانی از روی جهل و نادانی (مانند شرک و ظلم و افترا) به خداوند نسبت دهید”‌‌ که شیطان دشمنی آشکارا برای انسان است 

 

لَّیْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَـکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَالْمَلآئِکَةِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّآئِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلاةَ وَآتَى الزَّکَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُواْ وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاء والضَّرَّاء وَحِینَ الْبَأْسِ أُولَـئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَأُولَـئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ ”‌(بقره ،177) یعنی ”نیکوکاری بدان نیست که روی به جانب مشرق یا مغرب کنید (زیرا این اثری نخواهد داشت) لیکن نیکوکار کسی است که به خدای عالم و روز قیامت و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیغمبران ایمان آورده و دارایی خود را در راه دوستی خدا به خویشان و یتیمان و فقیران و رهگذران و گدایان بدهد و هم در آزاد کردن بندگان صرف کند و نماز به پا دارد و زکات مال به مستحقان برساند و با هر که عهد بسته به موقع خود وفا کند و در کارزار و سختی‌ها صبور و شکیبا باشد و به وقت رنج و تعب صبر پیشه کند، کسانی که بدین اوصاف آراسته‌اند، آنان به حقیقت راست‌گویان عالم و آن‌ها پرهیزگارانند”‌ که ما نیز از خداوند در این روز می‌خواهیم که ما را جزء کسانی که پیروی از راه ابرار و نیکان واقعی می‌کنند و صفات آنان در قرآن آمده است قرار دهد.

و جنبنی فیه مرافقه الاشرار

”شیطان سر دسته اشرار”‌ 

هر انسانی اگر در انجام عملی از شیطان پیروی نماید به یقین شر آن عمل گریبان گیر او خواهد شد، چرا که شیطان انسان‌ها را امر به کارهای زشت و ناپسند می‌نماید ”إِنَّمَا یَأْمُرُکُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاء وَأَن تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ ”‌(بقره ،169) یعنی ”این شیطان است که به شما دستور بدکاری و زشتی می‌دهد و طوری عمل می‌نماید که سخنانی از روی جهل و نادانی (مانند شرک و ظلم و افترا) به خداوند نسبت دهید”‌ که شیطان دشمنی آشکارا برای انسان است ”إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ ”‌(بقره ،168) یعنی ”محققا شیطان از برای شما دشمنی واضح و آشکار است”‌ و می‌خواهد انسان را به ضلالت و گمراهی بکشاند و به همین دلیل است که خداوند بلندمرتبه می‌فرماید: ”وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ ”‌(همان) یعنی ”وسوسه‌های شیطان را پیروی نکنید”‌ که شیطان عامل هر شری است، پس کسانی که از شیطان و وسوسه‌های او که همه نافرمانی از دستورات ذات اقدس پروردگار می‌باشد پیروی کنند جزو اشرار می‌گردند زیرا آنان هر عملی را که انجام می‌دهند به دستور شیطان است و شیطان جز شر و فساد انسان را به چه چیز دیگری دعوت نمی‌نماید که ما نیز در این روز از خداوند می‌خواهیم که ما را از دوستی و رفاقت با شیطان و پیروان و یارانش که عامل هر شر و فتنه‌ای می‌باشند دور سازد .

(ای پیامبر) به امت بگو: می‌خواهید شما را آگاه گردانم به بهتر از این‌ها، که بر آنان تقوا پیشه کنند نزد خداوند باغ‌های بهشتی است که از زیر درختان آن نهرها جاری است و در آن جاوید هستند و زنان پاکیزه و آراسته‌ای و (بهتر از همه آن‌ها خشنودی خداوند است) و خداوند به حال بندگان بینا است 

و اونی برحمتک الی دارالقرار بالهیتک یا اله العالمین

”نوید جانبخش الهی”‌ 

برای آنکه انسان بتواند به دارالقرار (محل آرامش) یعنی بهشت برین دست یابد لازمه آن این است که صفاتی را که برای ابرار ذکر گردید را دارا باشد و خود را از صفات و حرکات و رذیله اشرار که همه آن‌ها نشأت گرفته از شیطان رجیم و رانده شده از درگاه حق می‌باشد دور سازد و به قول خداوند تعالی ”وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ”‌(مائده ،2) یعنی ”و یکدیگر را در نیکوکاری و تقوا یاری نمایید نه بر گناه و دشمنی و ستمکاری”‌ که آن هنگام است که خداوند به نیکوکاران و تقواپیشگان این‌گونه بشارت می‌دهد ”

قُلْ أَؤُنَبِّئُکُم بِخَیْرٍ مِّن ذَلِکُمْ لِلَّذِینَ اتَّقَوْا عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَأَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ ”(آل عمران ، 15) ‌یعنی ”(ای پیامبر) به امت بگو: می‌خواهید شما را آگاه گردانم به بهتر از این‌ها، که بر آنان تقوا پیشه کنند نزد خداوند باغ‌های بهشتی است که از زیر درختان آن نهرها جاری است و در آن جاوید هستند و زنان پاکیزه و آراسته‌ای و (بهتر از همه آن‌ها خشنودی خداوند است) و خداوند به حال بندگان بینا است”‌ که ما نیز در این روز از خداوند به حق خداوندیش درخواست می‌نماییم که ما را در دارالقرار یعنی بهشت برینش جای دهد و ما را از عذاب و آتش دوزخ در امان بدارد. 

نماز شب هفدهم ماه رمضان

دو رکعت در رکعت اوّل حمد و هر سوره که خواهد و در رکعت دوّم حمد و صد مرتبه توحید و بعد از سلام صد مرتبه لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ

گروه دین تبیان

---

منبع :سایت مفاد

 که اگر بخواهیم هر یک از این صفات را شرح دهیم آنگاه است که رابطه متقابل هر یک از این صفات را نسبت به یکدیگر در می‌یابیم که به نوعی هر یک از این صفات مکمل یکدیگرند، به طور مثال، کسی که به خداوند عزوجل ایمان آورده است نمی‌تواند بگوید که من به قرآن ایمان ندارم چرا که قرآن است که انسان‌ها را به سوی ایمان به خدا و تعبد و بندگی ذات اقدس هدایت می‌نماید و کسی که به قرآن ایمان آورده است نمی‌تواند منکر نماز و زکات گردد چرا که اگر چنین کند دستورات صریح قرآن را در این باره زیر پا گذاشته است و... که برای واضح شدن این مطلب آیه مورد نظر را بیان می‌داریم: ”

شرح دعای روز پانزدهم ماه مبارک رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ طاعَةَ الخاشِعین واشْرَحْ فیهِ صَدْری بإنابَةِ المُخْبتینَ بأمانِکَ یا أمانَ الخائِفین. خدایا روزى کن مرا در آن فرمانبردارى فروتنان و بگشا سینه‌ام در آن به بازگشت دلدادگان به امان دادنت اى امان ترسناکان شرح دعای روز پانزدهم ماه مبارک رمضان اللهم ارزقنی فیه طاعه الخاشعین و اشرح فیه صدری بانابه المخبتین بامانک یا امان الخائفین”     “خدایا در این روز طاعت بندگان خاشع و خاضع خود را نصیب من گردان و شرح صدر مردان فروتن و خداترس را به من عطا فرما به حق امان بخشی خود ای ایمنی دلهای ترسان”     1- اللهم ارزقنی فیه طاعه الخاشعین “خدایا در این روز اطاعت بندگان خاشع وخاضع خود را نصیب من گردان”     خضوع و خشوع در پیشگاه خداوند     برای آنکه بدانیم خاشعین چه کسانی هستند بهتر است اول در مورد متکبرین صحبت به میان آوریم چرا که خضوع و خشوع به طور کامل با تکبر و غرور تضاد دارد، به طوری که هر آنچه که در صفات متکبرین وجود دارد ضد آن در خاشعین موجود می باشد. برای روشن شدن این موضوع اشاره می کنیم به قسمتی از سخنان گهربار امیر مومنان حضرت علی علیه السلام که در مورد متکبران اینگونه فرمودند: “آگاه باشید! زنهار! زنهار! از پیروی و فرمانبری سران و بزرگانتان، آنان که به اصل و حسب خود می نازند و خود را بالاتر از آنچه هستند می پندارند و کارهای نادرست را به خدا نسبت می دهند و نعمتهای گسترده خدا را انکار می کنند، تا با خواسته های پروردگار مبارزه کنند و نعمتهای او را نادیده انگارند، آنان شالوده تعصب جاهلی و ستونهای فتنه و شمشیرهای تفاخر جاهلیت هستند” و در قسمتی دیگر نیز فرمودند: “کبر و خودپسندی چیزی است که قلبهای متکبران را همانند کرده، تا قرنها به تضاد و خونریزی گذراندند و سینه ها از کینه ها تنگی گرفت” که با توجه به این تذکرات مقدس از زبان امیر مومنان حضرت علی علیه السلام در می یابیم که خضوع و خشوع همانند ظرفی است که انسان به وسیله آن به جمع آوری رضا و خشنودی خداوند می پردازد و تکبر چون ظرفی است تو خالی که هیچ چیزی در آن جز غرور و تکبر جای نمی گیرد و این خضوع و خشوع است که انسان را به خدای خویش نزدیک می سازد زیرا که هرچه انسان نزد پروردگار عالمیان، خود را ذلیل و خوار نشان دهد ارزشش در پیشگاه او بیشتر می شود چنانچه حضرت علی علیه السلام فرمودند: “تاج تواضع و فروتنی را بر سر نهید و تکبر و خودپسندی را زیرپا بگذارید... و تواضع و فروتنی را سنگر میان خود و شیطان و لشکریانش قرار دهید، زیرا شیطان از هر گروهی لشکریان و یارانی سواره و پیاده دارد”پس خضوع و خشوع در مقابل پروردگار عالمیان همان طاعت و بندگی خالصانه در مقابل ذات اقدس اوست که ما نیز در این روز از خداوند می خواهیم به ما عبادت و اطاعتش را همراه با خضوع و خشوع نصیب فرماید...    و اشرح فیه صدری بانابه المخبتین بامانک یا امان الخائفین “و شرح صدر مردان فروتن و خداترس را به من عطا فرما به حق امان بخشی خود ای ایمنی دلهای ترسان.”     منتخبین چه کسانی هستند؟     در دعای این روز نکته اساسی که به آن تاکید شده است خضوع و خشوع و فروتنی در مقابل ذات اقدس پروردگار است به طوری که در این روز از خداوند درخواست می نماییم آنچه را که در صفات و اعمال خالصان و خاشعان و فروتنان وجود دارد نصیب ما گرداند، اما در اینجا می خواهیم بدانیم مخبتین به چه معناست؟ مخبتین به معنای فروتنان است، آن هم فروتنانی که فروتنی آنان فقط در مقابل پروردگار جهان و جهانیان می باشد، حال شاید سئوال کرد که فروتنان چه کسانی هستند؟ که در جواب باید بگوییم فروتنی یکی از صفات بارز مومنان تقواپیشه است که شب و روز خود را به تقوا و پرهیزکاری می گذرانند. چنانچه حضرت علی علیه السلام در مورد صفت و نشانه یک پرهیزکار فرمودند: “در دینداری نیرومند، نرمخو و دور اندیش است، دارای ایمانی پر از یقین، حریص در کسب و دانش، با داشتن علم بردبار، در توانگری میانه رو، در عبادت فروتن، در تهی دستی آراسته، در سختی ها بردبار، در جستجوی کسب حلال، در راه هدایت شادمان و پرهیز کننده از طمع ورزی، می باشد.”     که با توجه به فرموده آن بزرگوار در می یابیم که مخبتین همان پرهیزکاران هستند که شب و روز خود را به ذکر و یاد خداوند به پایان می برند که ما نیز در این روز از خداوند می خواهیم شرح صدری را که مردان پرهیزکار و فروتن دارند، به ما نیز عطا فرماید. ان شاءالله که تابع باشیم.

شرح دعای روز اول ماه مبارک رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم

 اللَّهُمَّ اجْعَلْ صِیَامِى فِیهِ صِیَامَ الصَّائِمِینَ وَ قِیَامِى فِیهِ قِیَامَ الْقَائِمِینَ وَ نَبِّهْنِى فِیهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغَافِلِینَ وَ هَبْ لِى جُرْمِى فِیهِ یَا إِلَهَ الْعَالَمِینَ وَ اعْفُ عَنِّى یَا عَافِیا عَنِ الْمُجْرِمِینَ.

شرح دعای روز اول ماه مبارک رمضان 
    “اللهم اجعل صیامی فیه صیام الصائمین و قیامی فیه قیام القائمین و نبهنی فیه عن نومه الغافلین وهب لی جرمی فیه یا اله العالمین واعف عنی یا عافیا عن المجرمین.”“خدایا روزه مرا در این روز (و در هر روزه ماه مبارک رمضان) مانند روزه روزه داران حقیقی که (مقبول درگاه تست) قرار ده و اقامه نمازم را (و یا برپا داشتن هر کار خیری را) مانند نمازگزاران واقعی (مانند برپا دارنده هر کار خیری) مقرر فرما و مرا از خواب غفلت و غافلان (از یاد تو) هوشیار و بیدار ساز و هم در این روز گناهم و جرمم را ببخش ای خدای عالمیان و زشتیهایم را عفو فرما ای عفو کننده مجرمان”
    1- اللهم اجعل صیامی فیه صیام الصائمین” “خدایا روزه مرا در این روز مانند روزه روزه داران واقعی قرار ده”
    حال می خواهیم بدانیم “صیام الصائمین” یعنی چه؟ برای درک این موضوع اشاره می نماییم به حدیثی گرانقدر از پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) که فرمودند: “اذاغتاب الصائم افطر(1)“ یعنی “هرگاه روزه دار غیبت کند روزه اش را خورده است” و در حدیث دیگری می فرمایند: “منغتاب امرا مسلما بطل صومه و نقض و وضوه”(2) یعنی “هر که غیبت مسلمانی را نماید روزه و وضویش باطل می گردد. که از این دو حدیث گرانبها در می یابیم که روزه فقط با گرسنگی و تشنگی کشیدن محقق نمی گردد و غیر از موارد ذکر شده در رساله عملیه که باعث ابطال روزه می گردد، عوامل دیگری چون غیبت نیز روزه فرد مسلمان را باطل می نماید و از این رو روزه واقعی روزه ای است که باید در آن تمام اعضا و جوارح انسان روزه دار باشد. به طوری که فرد روزه دار باید از تمام اعمال قبیح چون (غیبت، فحش و ناسزا، خشم و غضب، نگاه به نامحرم و...) دوری نماید. چنانچه امام صادق علیه السلام نیز در حدیثی چنین می فرمایند که: “پدرم فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله از زنی روزه دار شنید که به کنیزش فحش می داد پس دستور داد طعامی حاضر نمودند و به آن زن فرمود: بخور، پاسخ داد: ای رسول خدا! من روزه ام، آنگاه پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: “کیف تکونین صائمه وقد سببت جاریتک؟ ان الصوم لیس من الطعام و الشراب و انما جعل الله ذلک حجابا عن سواهما من الفواحش من الفعل و القول یفطر الصائم ما اقل الصوام و اکثر الجواع”(3) یعنی “تو چه روزه داری که به کنیزت فحش دادی؟ به راستی که روزه، خودداری از خوردن و آشامیدن نمی باشد، فقط و فقط خداوند آن را (روزه را) به عنوان مانعی از سایر زشتی های گفتاری قرار داده است، زشتیهایی که روزه روزه دار را می شکند (باطل می کند) چقدر روزه داران (حقیقی) اندک و گرسنگان فراوانند” و نیز در حدیث دیگر از امام صادق علیه السلام منقول است که فرمودند: “اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک و شعرک و عدد اشیاء غیر هزار و قال لا تکونن یوم صومک کیوم فطرک” یعنی “هرگاه روزه گرفتی پس باید گوش و چشم و موی تو نیز روزه باشد و امام علیه السلام غیر از اینها چیزهای دیگری را نیز بر شمرد و فرمود: نباید روزی که روزه هستی با روزی که روزه نیستی یکسان باشد” پس همان طوری که در احادیث بالا ذکر شد هر کسی که فقط از روزه و روزه داری گرسنگی و تشنگی بکشد و از اعمال قبیحی چون دروغ، غیبت و ... اجتناب ننماید یقینا روزه اش باطل شده و جزء روزه داران واقعی محسوب نمی گردد و صیامش جزء صیام و صائمین قرار نمی گیرد و این امر ما را ملزم می دارد که در روز اول ماه مبارک رمضان اولین چیزی که از خداوند درخواست نماییم این باشد که به ما توفیق عنایت کند که روزه ما جزء روزه های حقیقی و واقعی قرار گیرد.
    2- و قیامی فیه قیام القائمین (و اقامه نمازم را مانند نمازگزاران واقعی (برپا داشتن هر کار خیر را مانند برپا دارندگان کار خیر قرار دهد.) حال در اینجا می خواهیم بدانیم که قیام قائمین یعنی چه؟ در اینجا منظور از قیام شاید اقامه نماز و یا به عبارت دیگر هر نوع برخاستی که امر خیری در آن باشد، همانند (بیداری در سحرهای ماه رمضان برای سحری خوردن و یا دعا و مناجات نمودن، افطار نمودن روزه، کمک نمودن به مستمندان و...) که همه اینها نوعی قیام می باشد که باید به صورت قیام القائمین صورت پذیرد و در مفهومی واضح تر قیام ما برای آنکه جزء قیام القائمین قرار گیرد باید فقط هدف و قصد و نیت، رضای خداوند باشد یعنی اراده هر کاری را نمودیم فقط رضای خدا را در نظر بگیریم، پس قیام القائمین به پا خاستن کسانی که رضای خداوند را در نظر می گیرند می باشد و ما نیز در این روز از خداوند می خواهیم که برخاستن ما را چه برای اقامه نماز و یا هر کار خیری جزء برخاست کسانی قرار دهد که فقط رضای خداوند را می طلبد و...
    3- (و بنهنی فیه عن نومه الغافلین( ) و مرا از خواب غافلان (از یاد تو) هشیار و بیدار نما) در (لیاقت از دعا) از خداوند می خواهیم که ما را از خواب غفلت بیدار نماید که در اینجا جا دارد که به حدیثی اشاره کنیم که در آن امیر مومنان حضرت علی علیه السلام در نامه ای به یکی از صحابه خویش می نویسد “فتدارک مابقی من عمرک ولا تقل غدا بعد غد فانما هلک من کان قبلک با قامتهم علی الامانی و التسویف حتی اقامهم امرالله بغته و هم غافلون فنقلوا علی اعوادهم الی قبورهم المظلمه الضیقه و قد اسلمهم الا و لا دوا الاهرن” (4) یعنی “پس باقیمانده عمرت را دریاب و نگو فردا بعد از فردا (چنین خواهم نمود) همانا انسانهای قبل از تو به خاطر آرزوها و به تاخیر انداختنها هلاک شدند تا ناگهان امر خداوند (یعنی مرگشان) فرا رسید و آنها غافل بودند، پس بر روی چوبهایشان (تابوتهایشان) به سوی قبرهای تاریک و تنگ خود منتقل شدند و فرزندان و خویشاوندانشان آنها را تسلیم (گور) نمودند” پس در اینجا در می یابیم که اکثر انسانها در خواب غفلت بسر می بردند، خوابی که انسان را از معبود و پروردگار خویش جدا می سازد، خوابی که چشمان انسان در آن باز است اما دل انسان واقعیتها را نمی بیند. پس در این روز از خداوند می خواهیم که ما را از خواب غفلتی که انسان را به هلاکت و نابودی می کشاند بیدار نموده و نجات بخشد...”
    4-“وهب لی جرمی فیه یا اله العالمین...” “ و هم در این روز جرم و گناهم را ببخش ای خدای عالمیان”
    همان طور که در روایات متعدد آمده است گناهان انسان یکی از موانع و حجابهای بین رابطه انسان و پروردگار است به طوری که اگر انسان معصیت پروردگار خویش را انجام دهد آن گاه است که از دستور شیطان پیروی و از دستور پروردگار خویش سرپیچی نموده است که همین امر باعث می گردد که بنده حجابی بین خود و پروردگار خویش ایجاد نماید پس در ادامه دعا از خداوند می خواهیم که جرم و گناهان ما را در این روز ببخشاید و خود خداوند نیز در قرآن می فرماید: “و من یغفر الذنوب الا الله”(5) یعنی “جز خداوند چه کسی گناهان ما را می بخشاید” پس ما نیز از خداوند می خواهیم و می گوییم که جرم و گناهان ما را ببخش ای خداوند عالمیان”...
    5- “واعف عنی یا عافیا عن المجرمین” “و عفو نما مرا ای عفو کننده مجرمان”
    همان طوری که در قسمت قبل دعا از خداوند درخواست بخشش جرم و گناهان خود را درخواست نمودیم، می دانیم که لازمه آن عفو و گذشت و رحمت خداوند می باشد که در ادامه دعا از ذات اقدس الهی می خواهیم که ما را عفو نماید به طوری که سابقه عفو و گذشت خداوند از مجرمان و گناهکاران را در روایات و احادیث اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام شنیده ایم و در قرآن نیز خداوند متعال این گونه به بندگان خویش می آموزد تا بگوییم: “واغف عنا و اغفرلنا و ارحمنا انت مولنا فانصرنا علی القوم الکفرین”(6) یعنی “و عفو نما از ما (گناهانمان را) و بیامرز برای ما و رحم نما بر ما (به طوری که) تو مولا و پروردگار ما هستی پس یاری و پیروز نما مارا بر علیه قوم کافر”
    ان شاءالله که تابع باشیم
    پی نوشتها:
    1- عوالی اللآلی ج1، ص 263 و حدیث 53
    2- الفقیه، ج4، ص 15
    3- اصول کافی، ج4، ص 87
    4- اصول کافی، ج4، ص 87
    5- 136 آل عمران
    6- 286 سوره بقره

   خدایا قرار بده روزه مرا در آن روزه‌داران واقعى و قیام و عبادتم در آن قیام شب‌زنده‌داران و بیدارم نما در آن از خواب بى‌خبران و ببخش به من جنایتم را در این روز اى معبود جهانیان و در‌گذر از من اى بخشنده جنایات‌کاران.

شرح دعای روز دوم ماه مبارک رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم 

اللهمّ قَرّبْنی فیهِ الى مَرْضاتِکَ وجَنّبْنی فیهِ من سَخَطِکَ و نَقماتِکَ و وفّقْنی فیهِ لقرآئةِ آیاتِکَ برحْمَتِکَ یا أرْحَمَ الرّاحِمین. 

خداوندا، مرا در این روز به رضا و خشنودیت نزدیک ساز و از خشم و غضبت دور فرما و برای قرائت آیات قرآنت توفیق ده، به حق رحمتت ای مهربان‌ترین مهربانان. 

شرح دعای روز دوم ماه مبارک رمضان 

«اللّهُمَّ قَرِّبْنی فیهِ اِلى مَرْضاتِکَ وَ جَنِّبْنی فیهِ مَنْ سَخَطِکَ و نَقْماتِکَ وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِقِراءَةِ آیاتِکَ بِرحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمین: خدایا نزدیک کن مرا در این ماه به سوى خوشنودیت و بر کنارم دار در آن از خشم و انتقامت و توفیق ده مرا در آن براى خواندن آیات قرآن به رحمت خودت، اى مهربانترین مهربانان» می‌نویسد: در قسمت اول دعای روز دوم ماه مبارک رمضان نزدیکی به خشنودی خدا و دوری از خشم او را مسألت می‌کنیم.
هر کس که به سوی رضایت خداوند حرکت کند، از خشم او دور می‌شود و هر کسی که از خشنودی و رضایت خداوند فاصله بگیرد، حتماً به طرف خشم الهی در حرکت است. زیرا این دو با هم رابطه متقابل دارند. در دعایی که پس از یکی از نمازهای شب نیمه‌شعبان وارد شده است، این چنین آمده است: «اَعُوذُ بِعَفْوِکَ مِنْ عِقابِکَ وَ اَعُوذٌ بِرِضاکَ مِنْ سَخَطِکَ...‌» «خدایا از مجازاتت به بخششت و از خشمت به خشنودیت پناه می‌برم». [الکافی، ج 3، ص 469] البته جلب رضایت خدا و اجتناب از خشم او توسط انجام دستورات الهی و ترک معاصی امکان‌پذیر است.
هنگامی این دعا به موضوع اجابت مقرون می‌شود که ما در کنار خواندن چنین دعایی، در مرحله عمل هم به گونه‌ای باشیم که اعمال ما در مسیر کسب رضایت خداوند و دوری از خشم او باشد. هنگامی که امام صادق (ع) برای اقامه نماز از منزل به سوی مسجد حرکت می‌کردند مشغول این دعا می‌شدند: «... خَرَجْتُ أبْتِغاءَ رِضوانِکَ وأجْتِنابَ سَخَطِکَ ...» «خدایا برای کسب خشنودی تو و دوری از خشمت خارج شدم...» [مستدرک الوسائل، ج 3، ص 437] و این نشان می‌دهد که یکی از مصادیق این دعا، اقامه نماز می‌باشد.
اینک به بیان مختصر چند نمونه، از مصادیق رضا و سخط الهی می‌پردازیم:
امام باقر(ع) فرمودند: «خشنودی خداوند بلندمرتبه در اطاعت از امام، پس از کسب معرفت اوست». [الکافی، ج 1،‌ 185]
در حدیث دیگری نیز امیرالمومنین علی (ع) فرمودند: «نشانه رضایت خداوند از بنده، رضایت بنده به تمام مقدرات خداوند است ـ چه آن مقدرات خوش آیند، و چه ناخوشایند باشند ـ». [غررالحکم، ص 104]
حضرت امام حسین (ع) هم فرمودند: «رضایت خداوند بلندمرتبه در رضایت اهل‌بیت است». [بحارالانوار، ج 44، ص 367]
پیامبر اکرم (ص)فرمودند: «هر که شب را صبح کند در حالی که در قلبش خیانت و نیرنگی نسبت به برادر مسلمانش داشته باشد، آن شب را در خشم خداوند صبح کرده است». [من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 15]
حضرت علی (ع) فرمودند: «بنده‌ای که بغض ما را در دل داشته باشد، خداوند بر او خشم می‌نماید». [بحارالانوار، ج 27، ص 179]
پیامبر اسلام(ص) فرمودند: «رضایت خدا در رضایت پدر و مادر و خشم خداوند در خشم آنهاست» [مستدرک‌الوسائل، ج 14، ص 286]  

در قسمت دوم این دعا از خداوند می‌خواهیم توفیق تلاوت آیات قرآن نصیب ما کند.
در قرآن کریم و روایات مأثوره و سیره اهل‌بیت پیامبر (ص) مطالب فراوانی در آثار، فواید و ثواب تلاوت قرآن و آداب آن ذکر شده است که به نمونه‌هایی از آن می‌پردازیم:  

قرآن می فرماید: فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ [سوره مزمل ـ آیه 20] هر چه می‌توانید قرآن تلاوت کنید.
وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا [سوره مزمل ـ آیه 4] قرآن را آرام و شمرده و با دقت و تأمل بخوان. 

 
فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ [سوره نحل ـ آیه 98] هر گاه قرآن تلاوت کردی، پس از شیطان رانده شده به خداوند پناه ببر.

شرح دعای روز سوم ماه مبارک رمضان

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبِیهَ                                  خدایا در این روز مرا هوش و بیداری نصیب فرما  

وَ بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ‌                             و از سفاهت و جهالت و کار باطل دور گردان

وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ                           و از هر خیری که در این روز نازل می‌فرمایی مرا نصیب بخش

بِجُودِکَ یَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِین                                                 به حق جود و کرمت ای جود و بخشش دارترین عالم.

شرح فرازهای دعا  

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبِیهَ وَ بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ

خدایا در این ماه رمضان روزی کن که من هوشیار بشوم و حافظه پیدا کنم و از خواب غفلت بیدار بشوم ! انسان اگر بیدار بشود خیلی لذت می‌برد، نوع انسان‌ها در غفلت هستند لذا در ماه رمضان از خدا درخواست کنید که از خواب غفلت بیدار شویم .

علت ضعیفی حافظه

یکی از نعمت‌های بزرگ خدا ذهن است در این دعا از خدا درخواست ذهن و حافظه می‌کنیم، اگر می‌بینید حافظه ضعیف است و حافظه درست و حسابی نداریم علت آن گناه است ؛ به نامحرم که نگاه کنی حافظه می‌رود .

شخصی به دانشمندی مراجعه می‌کند و می‌گوید ؛ من حافظه ندارم آن دانشمند گفت: گناه نکن و علت آن را هم ذکر کرد و گفت : علم یک نوع فضیلت و برتری است و خدا این برتری را به شخص گنه‌کار نمی‌دهد لذا کسی که اهل گناه است مجتهد و ملا  نمی‌شود و اگر بخواهد ملا بشود و به درد مردم بخورد باید حافظه داشته باشد و لازمه آن ترک گناه است

مرحوم آیت الله بروجردی گاهی در درس شعرهای سیوطی می‌خواندند ؛ با این که حدود هفتاد الی هشتاد سال از زمانی که سیوطی می‌خواندند و مجتهد شده بودند فاصله بود، ولی به علت دوری از گناه از حافظه بسیاری قوی برخوردار بودند.

خدایا در این روز مرا از کارهای باطل و سفیهانه دور گردان ؛ غیبت نکنم ، دروغ نگویم و .. «سفاهت به معنای ؛ کار بی خردانه و بچگانه است 

دعایی برای تقویت حافظه

پس از خدا؛ حافظه بخواهیم و ترک گناه کنیم ؛ این دعا را هم بعد از هر نماز بخوانید : 

« سُبْحانَ مَنْ لا" یَعْتَدی عَلی اَهلَ مَمْلَکَتِةِ سُبْحانَ مَنْ لا یَاْخُذُ اَهْلَ الْاَرضِ بِاَلْو"انِ الْعَذابِ سُبْحانَ الرَّؤُفِ الرَّحیمِ اللهُمَّ اجْعَلْ لی فی قَلبیْ نُوراً و بَصَرَاً و فَهْماً و عِلْماً اِنَّکَ عَلی" کُلِّ شَیْئٍ قَدیرٌ »[3] که باعث تقویت حافظه می‌شود ؛ قرآن حفظ کنید؛ حافظه زیاد می‌شود ؛خواندن آیت الکرسی حافظه را زیاد می‌کند و...

در ادامه دعای روز سوم از خدا طلب بیداری از خواب غفلت می‌کنیم

وَ بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ

خدایا در این روز مرا از کارهای  باطل  و سفیهانه دور گردان ؛ غیبت نکنم ، دروغ نگویم و .. «سفاهت به معنای ؛ کار بی خردانه و بچگانه است.

وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ

خدایا هر کار خیری که در ماه رمضان نازل کرده‌ای نصیبی از آن کار خیر به من برسان. 

شیطان چگونه از ما دور می‌شود

رسول خدا فرمود : آیا شما را خبر ندهم  به اموری که اگر به آن امور عمل کنید شیطان از شما دور می‌شود؛ مثل دور بودن مشرق از مغرب ؟!

اصحاب گفتند : بله یا رسول الله

حضرت فرمودند : روزه بگیرید چرا که روزه صورت شیطان را سیاه می‌کند

یکی از کارهای خیر روزه  گرفتن است از خدا بخواهیم که در ماه رمضان مریض نشویم و توفیق روزه داری داشته باشم یکی از کارهای خیر دیگر صدقه است؛ صدقه دادن هم پشت شیطان را می‌شکند « و کَسْرَ ظَهره » و در ادامه آمده است مواظبت بر عمل صالح ؛ نماز شب و دوستی با خدا  و استغفار ریشه شیطان را قطع می‌کند

و در آخر حدیث گفته شده است « و لکلِ شیٍ زکات  و زکاتُ الابدان الصیام » که هر چیزی زکاتی دارد و زکات بدن‌های شما روزه است.[4]

وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ بِجُودِکَ یَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِین

خدایا هر خیری که در ماه رمضان نازل می‌کنی برای من نصیبی از آن خیر قرار بده به جود و بخشش خودت ای کسی که جود و بخششت از همه بخشندگان بیشتر است.

                             نماز شب چهارم ماه رمضان

هشت رکعت در هر رکعت حمد وبیست مرتبه «قدر»

پی نوشت ها :

[1] - اقبال الاعمال ؛ سید بن طاووس  ص 123

[2] - « المستطرف فی کل فن مستطرف» ص 29 باب چهارم

[3] -  «مستدرک‌الوسائل ج : 5 ص : 78»  عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَحْفَظَ کُلَّمَا تَسْمَعُ وَ تَقْرَأُ فَادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ وَ هُوَ «سُبْحَانَ مَنْ لَا یَعْتَدِی عَلَی أَهْلِ مَمْلَکَتِهِ سُبْحَانَ مَنْ لَا یَأْخُذُ أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَلْوَانِ الْعَذَابِ سُبْحَانَ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِی قَلْبِی نُوراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَ عِلْماً إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ » 

ترجمه : پیامبر اکرم ( صلی اله علیه و آله و سلم)  در این حدیث خطاب به امیر المومنین  علی بن ابیطالب ( علیه السلام ) می‌فرمایند : ای علی  ؛ اگر می‌خواهی که هر چیزی را که می‌شنوی  و مطالعه و قرائت می‌کنی بخاطر بسپاری بعد از هر نماز این دعا را بخوان « سبحان من لا یعتدی ...» 

[4] - « اصول کافی  ج 4 ص 62 »  عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ )ع (أَنَّ النَّبِیَّ )ص( قَالَ لِأَصْحَابِهِ أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِشَیْ‌ءٍ إِنْ أَنْتُمْ فَعَلْتُمُوهُ تَبَاعَدَ الشَّیْطَانُ مِنْکُمْ کَمَا تَبَاعَدَ الْمَشْرِقُ مِنَ الْمَغْرِبِ قَالُوا بَلَی قَالَ الصَّوْمُ یُسَوِّدُ وَجْهَهُ وَ الصَّدَقَةُ تَکْسِرُ ظَهْرَهُ وَ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْمُوَازَرَةُ عَلَی الْعَمَلِ الصَّالِحِ یَقْطَعُ دَابِرَهُ وَ الِاسْتِغْفَارُ یَقْطَعُ وَتِینَهُ وَ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ زَکَاةٌ وَ زَکَاةُ الْأَبْدَانِ الصِّیَامُ

فرآوری : زهرا اجلال

گروه دین تبیان

---

منابع :

سایت حوزه

بیانات آیة الله مجتهدی تهرانی