ارزش مجاهدت در راه خدا از دیدگاه قرآن و ائمه 

جهاد در راه خدا، ترازوئى براى سنجش ایمان است، به درستى که در آن موقعیّت هر کس خود را بهتر از سابق خواهد شناخت و میزان دلبستگى و وابستگى خود را به دنیا و آنچه در اوست، خواهد دانست، در راه خدا از جان گذشتن ارزشى بسیار دارد، تا جائى که وقتى حضرت امیرالمؤمنین(ع) براى حفظ پیامبر خدا از جان خویش مى گذرد، این آیه شریفه در شأن او نازل مى شود:

وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ آیه 207 سوره بقره

«بعضى از مردم جان خود را در برابر خشنودى خدا مى فروشند، و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است».

(ابن عباس نقل مى کند، که این آیه درباره حضرت على(ع) نازل شده است، در «لیلة المبیت» پیامبر از دست مشرکین به غار پناه مى برد و حضرت امیرالمؤمنین(ع) به جاى پیامبر، در بستر او مى خوابد و دشمن به تصور اینکه پیامبر در خانه است، خانه را محاصره مى کند...)

این جهاد در راه خدا است که صداقت هر کس را نشان مى دهد، در این آیه شریفه دقّت کنید که خداوند عاقبت مؤمنین راستگو را چگونه توصیف مى کند:

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ آیه 15 سوره حجرات

«همانا مؤمنان (واقعى) کسانى هستند که به خدا و رسول او ایمان آورده، پس از آن هیچگاه شک به دل راه ندادند و در راه خدا با مال و جانشان جهاد کردند، ایشان به حقیقت راستگو هستند».

و اینان که ایمان آورده و هجرت نموده و به جهاد برخواسته اند منتظر رحمت پروردگار خویش هستند.

إِنَّ الَّذِینَ آمَنُواْ وَالَّذِینَ هَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أُوْلَـئِکَ یَرْجُونَ رَحْمَتَ اللّهِ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ آیه 218 سوره بقره

«آنان که ایمان آوردند و از وطن خود مهاجرت کردند و در راه خدا جهاد نمودند، آنان امیدوار و منتظر رحمت خدا باشند که خدا بر آنها بخشاینده و مهربان است».

بى شک کسانى که خواب را بر خود حرام کرده، در راه خدا دل از خانه و آشیانه شسته اند و راهى جبهه ها گشته اند، بر کسانى که از علائق دنیوى نبریده، در خانه هاى خویش راحت آرمیده اند، برترى بسیار دارند، قرآن مجید به این نکته اشاره مى فرماید:

لاَّ یَسْتَوِی الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ غَیْرُ أُوْلِی الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِینَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِینَ دَرَجَةً وَکُـلاًّ وَعَدَ اللّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَى الْقَاعِدِینَ أَجْراً عَظِیماً (95 ) دَرَجَاتٍ مِّنْهُ وَمَغْفِرَةً وَرَحْمَةً وَکَانَ اللّهُ غَفُوراً رَّحِیما ًسوره نساء، آیات 95 - 96

«هرگز، مؤمنانى که (بدون هیچ عذرى مانند نابینائى و مرض و غیره) جهاد را ترک نمایند با آنان که به مال و جان در راه خدا جهاد کنند (در مراتب ایمان، یکسان نخواهند بود، خدا مجاهدان فداکار به جان و مال را بر نشستگان، از حیث مرتبه و مقام بلندى و برترى بخشیده است و همه اهل ایمان را وعده نیکو (که دخول در بهشت است) فرموده است و مجاهدان را بر نشستگان به اجر و ثوابى بزرگ برترى داده است * این درجات (و برترى رتبه ها) از نظر بخشایش و رحمت است که خدا (درباره خلق آمرزنده و مهربان است».

1- قال رسول الله(ص): «إنَّ أوَّلَ مَنْ قاتَلَ فى سَبیل اللّهِ إبراهیمُ الخلیل حَیثُ أسَرَتِ الرّومٌ لُوطاً، فَنَفَرَ إبراهیمُ(ع) واسْتَنْقَذَهُ مِن أیدِیهِمْ». (مستدرک الوسائل، ج 2,ص 242 - بحارالانوار، ج 100,ص 16 - نوادر راوندى، ص 23 .)

«اولین کسى که در راه خدا قتال و جنگ نمود، ابراهیم خلیل بود، هنگامى که لشکریان روم، لوط را به اسارت گرفتند، پس ابراهیم به کمک او شتافت (جنگ کرد) و او را از دست آنها نجات داد».

2- عن جعفر عن ابیه(ع) قال: «أوَّلُ مَنْ قاتَلَ إبراهیمُ(ع) حَیثُ أسَرَتِ الرّومٌ لُوطاً، فَنَفَرَ إبراهیمُ(ع) حتّى اسْتَنْقَذَهُ مِن أیدِیهِمْ...». (وافى، ج 2, جزء 9, ص 27.)

حضرت امام صادق از حضرت امام محمد باقر(ع) نقل مى کند که فرمود: «اولین کسى که قتال کرد، ابراهیم(ع) بود، هنگامى که لشکریان روم، لوط را به اسارت گرفتند، پس از آن ابراهیم پیش رفت تا آنکه او را از دست آنها نجات داد».

3- و عن على(ع) أنّه قال: «أوَّلُ مَن جاهَدَ فى سَبیلِ اللّهِ إبراهیمُ(ع) أغارَتِ الرّومُ عَلى ناحِیَة فیهَا لُوطٌ(ع) فَأسَروهُ فَبَلَغَ ذلِکَ إبراهیمَ(ع) فَنَفَرَ فَاسْتَنْقَذَهُ مِن أیْدیهِم وَ هوَ أوَّلُ مَن عَمِلَ الرّایاتِ عَلَیهِ أفضَلُ السَّلامِ». (بحار، ج 100,ص 51 - دعائم الاسلام، ج 1, ص 341 ).

حضرت امیرالمؤمنین(ع) مى فرماید: «اول کسى که جهاد در راه خدا کرد ابراهیم(ع) بود، در وقتى که رومیان مکانى را مورد تاخت و تاراج قرار دادند که لوط(ع) در آنجا بود، پس او را به اسارت خویش در آوردند، این خبر به ابراهیم(ع) رسید پس از آن ابراهیم جلو رفت و (با اقدام جهادى خود) او را از دست آنان نجات داد و او اوّل کسى است که پرچم را به عمل آورد (ساخت و به دست گرفت)، بر او بهترین سلام ها باد.

4- قال رسول اللّه(ص): «مَثَل المُجاهِدینَ فِى سَبیلِ اللّهِ کَمَثَلِ القائِمِ القانِتِ لا یَزالُ فى صَومِهِ وَ صَلاتِهِ حتّى یَرْجِعَ إلى أهلِهِ». (مستدرک الوسائل، ج 2, ص 243.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «مثل مجاهدین در راه خدا، مثل کسى است که قائم و قانت (در حالت قیام و قنوت) باشد، و همیشه در روزه و نماز بوده باشد، تا آنگاه که به سوى اهل و خانواده خویش بازگردد».

5- قال رسول اللّه(ص): «المُجاهِدونَ فى سَبیلِ اللّهِ قُوّادُ أهلِ الجَنّةِ». (مستدرک الوسائل، ج 2,ص 244).

رسول خدا(ص) فرمود: «مجاهدان در راه خدا، رهبران اهل بهشت اند».

6- قال رسول اللّه(ص): «یَرْفَعُ اللّهُ المُجاهِدَ فى سَبیلِهِ عَلى غَیرِهِ مِأةَ دَرَجَة فِى الجَنَّةِ ما بَیْنَ کُلِّ دَرَجَتَیْنِ کَما بَیْنَ السَّماءِ وَ الأرْضِ». (مستدرک الوسائل، ج 2, ص 244 ).

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «خداوند، مجاهد در راهش را بر غیر او صد درجه در بهشت رفعت و بلندى بخشد، که فاصله میان هر دو درجه همانند فاصله میان آسمان و زمین است... (کنایه از بلندى رتبه مجاهد در راه خدا است)».

7ـ قال النّبى(ص): «إنَّ اللّهَ یَدْفَعُ بِمَن یُجاهِدُ عَن مَن لا یُجاهِدُ». (مستدرک الوسائل، ج 2, ص 243 ).

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «همانا خداوند (بلاها و... را) از کسى که جهاد نمى کند، به واسطه کسى که جهاد مى کند دور مى کند».

8- قال رسول اللّه(ص): «دَعا مُوسى وَ أمَّنَ هارونَ(ع) و أمَّنَتِ المَلائِکَةُ فَقالَ اللّهُ عزّوجلّ: اسْتَقیما فَقَد أُجیبَتْ دَعْوَتُکُما وَ مَن غَزَا فى سَبیلِ اللّهِ عَزَّوَجلَّ أُسْتُجیبَتْ لَهُ کَما أُسْتُجیبَتْ لَهُما إلى یَومِ القِیامَةِ». (مستدرک الوسائل، ج 2, ص 242.)

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «حضرت موسى(ع) دعائى کرد، و هارون(ع) و ملائکه آمین گفتند، پس خداوند عزّوجل فرمود: پایدار باشید، هر آینه دعاى شما را قبول مى کنم، و هر آن کس که در راه خداوند عزّوجل جنگ کند، دعاى او قبول مى شود، همانطور که دعاى آن دو (موسى و هارون) تا روز قیامت قبول شد».

9ـ عن أبى عبداللّه(ع) قال: «ثَلاثُةٌ دَعْوَتُهُم مُسْتَجابَةْ، أَحَدُهُمُ الْغازِى فِى سَبیلِ اللّهِ فَانْظُرُوا کَیْفَ تَخْلُفُونَهُ». (وسائل الشیعة، ج 11, ص 13 - تهذیب، ج 6,ص 122 - وافى، ج 2, جزء 9, ص 9.)

امام صادق(ع) فرمود: «دعاى سه کس پذیرفته مى شود، یکى از آنها رزمنده اى است که در راه خدا مى جنگد، پس ببینید چگونه جانشین او مى شوید؟». (مرحوم فیض کاشانى(ره) در بیان این حدیث مى فرماید: یعنى کیف تکونون خلیفة له فى أهله، هل تحسنون الیهم ام تسیئون - وافى، ج 2,جزء 9- ص 9.)

یعنى در غیاب او چه مى کنید، آیا مایه آزار و اذیّت او را فراهم مى کنید یا نه؟ آیا از ارزشها و آرمانهاى او حمایت مى کنید یا نه؟ و بالأخره با خانواده او چگونه رفتار مى کنید؟

10-عن أبى بصیر، قال: «قُلْتُ لاِبى عَبدِاللّهِ(ع) أىُّ الْجِهادِ أفْضَلُ؟ فَقالَ: مَنْ عُقِرَ .

جَوادُهُ وَ أهْرِیقَ دَمُهُ فِى سَبیلِ اللّهِ». (وسائل الشیعه، ج 11, ص 6- فروع کافى، ج 1, ص 342 - وافى، ج 2, جزء 9, ص 10.

ابوبصیر مى گوید: «من به امام صادق(ع) عرض کردم، کدامین جهاد برتر است؟ فرمود آنکه اسبش (و مرکبش) زخم بردارد و خون او در راه خدا ریخته شود (کنایه از سخت ترین نوع جهاد است)».